Jest jednym z dwóch istniejących na świecie zabytkowych kanałów, w których zastosowano oryginalne rozwiązanie konstrukcyjne - system pochylni z tzw. suchym grzbietem służących do przemieszczania jednostek pływających pomiędzy odcinkami znajdującymi się na różnych wysokościach (drugi obiekt - amerykański Kanał Morris jest jednakże w przeciwieństwie do Elbląskiego od 1922 roku nieczynny). Jako napęd dla koła wodnego, za pomocą którego przeciągane są statki po pochylniach, pruski inżynier Georg Jacob Steenke wykorzystał zrzut wody - tanią w eksploatacji, niestosowaną nigdzie indziej metodę.
Układ drogi wodnej, wraz ze wszystkimi urządzeniami hydrotechnicznymi i towarzyszącą infrastrukturą, pozostał do dziś niezmieniony. Wszelkie konieczne naprawy i remonty wykonywane są z dbałością o zachowanie historycznych form. Funkcjonalna integralność Kanału Elbląskiego w połączeniu z naturalnymi walorami przyrodniczymi pojezierzy, przez które prowadzi, tworzą niezwykle atrakcyjną turystyczne, techniczno-krajobrazową całość.
Historia
W latach 20. XIX wieku Zarząd Ziem Prowincji Pruskiej podjął decyzję o budowie drogi wodnej, która miała połączyć obszar Oberlandu z Elblągiem w celu usprawnienia wymiany handlowej. Prace nad budową Kanału Oberlandzkiego ruszyły jednak dopiero w 1837 roku, gdy zaangażował się w nie ówczesny Inspektor Grobli i Wałów w Elblągu Georg Jacob Steenke. Opracował on autorski projekt kanału, którego założeniem było wykorzystanie licznych jezior Pojezierza Iławskiego z uwzględnieniem konieczności zrównania poziomu lustra wody w przypadku wielu z nich. Realizację projektu rozpoczęto w 1844 roku, osiągając wkrótce w całym systemie równy poziom wód. Problemem pozostawało połączenie go z jeziorem Druzno i Elblągiem, gdyż wiązało się z pokonaniem prawie 100 m różnicy wysokości. Pięć śluz wzniesionych na odcinku od jeziora Druzno do Jeleni było rozwiązaniem niewystarczającym, a budowa ponad dwudziestu kolejnych nieekonomicznym. Steenke odbył w związku z tym dwie podróże studialne (do Belgii, Holandii, Bawarii, Anglii i Stanów Zjednoczonych), aby zapoznać się z rozwiązaniami technicznymi pochylni i podnośni różnego typu. Po powrocie zaprojektował pochylnię z suchym grzbietem, po którym statki przeciągane miały być na specjalnych wózkach.
Pochylnie Kanału Elbląskiego wzniesiono w latach 1850-1860. W 1869 roku uruchomiono regularną żeglugę pomiędzy Iławą, Ostródą i Elblągiem. Dla odciążenia wąskiego gardła na odcinku z pięcioma śluzami w latach 1874-1881, obok istniejącego kanału, wybudowano nowy fragment z pochylnią Całuny, stosując do napędu koła linowego nie zrzut wody, jak w poprzednich pochylniach, lecz nowoczesną turbinę Francisa. W tym samym okresie kanał rozbudowano o odcinek łączący Ostródę ze Starymi Jabłonkami.
W czasie 20-lecia międzywojennego, w związku ze zużyciem się drewnianych konstrukcji, kanał przeszedł modernizację - niektóre elementy (np. wszystkie jazy i bramy ochronne) zamienione zostały na betonowe. Był to też czas, kiedy zaczął być wykorzystywany jako atrakcja turystyczna. Kolejne roboty w latach 40. XX wieku prowadzone były w celu naprawy zniszczeń wojennych (wszystkie działania miały charakter odtworzeniowy, bez ingerencji w historyczną strukturę). W 1947 roku kanał został znów udostępniony dla ruchu turystycznego i pasażerskiego.
źródło: zabytek.pl
Dołącz do nas na Facebooku!
Publikujemy najciekawsze artykuły, wydarzenia i konkursy. Jesteśmy tam gdzie nasi czytelnicy!
Kontakt z redakcją
Byłeś świadkiem ważnego zdarzenia? Widziałeś coś interesującego? Zrobiłeś ciekawe zdjęcie lub wideo?
