Bezpieczne i właściwe stosowanie środków ochrony roślin

Poważnym argumentem, potwierdzającym konieczność stosowania ochrony roślin, jest znaczne ograniczenie strat powodowanych przez organizmy szkodliwe. Niezbędna w produkcji roślinnej chemiczna ochrona roślin może jednak powodować, przy niewłaściwym zastosowaniu, zagrożenie dla zdrowia ludzi, zwierząt czy środowiska. Dlatego niezwykle ważnym jest umiejętne korzystanie ze środków ochrony roślin, w taki sposób, aby zagrożenie to eliminować bądź ograniczyć do minimum.

W obliczu rosnącego zagrożenia dotyczącego zmian klimatu oraz degradacji środowiska Unia Europejska podjęła zakrojone na szeroką skale działania w ramach planu na rzecz zrównoważonej gospodarki, czyli tzw. Europejskiego Zielonego Ładu. Centralne miejsce w ramach Zielonego Ładu zajmują strategia na rzecz różnorodności biologicznej i strategia „od pola do stołu”, które kładą nacisk na nową i lepszą równowagę między przyrodą, systemami żywnościowymi a różnorodnością biologiczną, aby chronić zdrowie i dobrobyt obywateli. Ponieważ stosowanie pestycydów w rolnictwie skutkuje zanieczyszczeniem gleby, wody i powietrza, Komisja Europejska podejmie działania, aby zmniejszyć stosowanie pestycydów chemicznych i związane z nimi zagrożenia oraz zwiększyć udział rolnictwa ekologicznego. Niewątpliwie działaniem, które może pomóc przynieść oczekiwane skutki jest świadome i odpowiedzialne stosowanie środków ochrony roślin.

Jakie są obowiązki stosujących środki ochrony roślin?

Osoby fizyczne, prawne oraz jednostki organizacyjne nie posiadające osobowości prawnej, w których władaniu znajdują się grunty, rośliny, produkty roślinne lub przedmioty lub środki ochrony roślin oraz stosujący środki ochrony roślin, w tym użytkownicy profesjonalni (osoby fizyczne, które stosują środki ochrony roślin w celach innych niż własne niezarobkowe potrzeby, w szczególności w ramach prowadzonej działalności gospodarczej lub zawodowej, w tym w rolnictwie i leśnictwie), zobowiązani są do przestrzegania obowiązujących przepisów.

Stosowanie środków ochrony roślin obejmuje stosowanie ogólnych zasad integrowanej ochrony roślin oraz dobrej praktyki ochrony roślin, w której zabiegi z użyciem środków ochrony roślin są dobierane, dawkowane i planowane tak, aby zapewnić akceptowalną skuteczność przy minimalnej niezbędnej ilości zastosowanych środków ochrony roślin z uwzględnieniem miejscowych warunków oraz zwalczania metodami mechanicznymi i biologicznymi. Ze względu na ochronę środowiska naturalnego, a także zapewnienia bezpieczeństwa zdrowia ludzi począwszy od dnia 1 stycznia 2014 r., obowiązkiem wszystkich profesjonalnych użytkowników środków ochrony roślin jest stosowanie zasad integrowanej ochrony roślin.

Integrowana ochrona roślin jest to sposób ochrony roślin przed organizmami szkodliwymi polegający na wykorzystaniu wszystkich dostępnych metod ochrony roślin, w szczególności metod niechemicznych, w sposób minimalizujący zagrożenie dla zdrowia ludzi, zwierząt oraz dla środowiska. Szczegółowe wymagania dotyczące integrowanej ochrony roślin zostały określone w rozporządzeniu.

Przed zastosowaniem chemicznej ochrony roślin należy wykorzystać wszystkie dostępne działania i metody ochrony przed agrofagami aby ograniczyć stosowane pestycydy. Zapisy kładą silny nacisk m.in. na stosowanie płodozmianu, odpowiednich odmian, przestrzegania optymalnych terminów, stosowania właściwej agrotechniki, nawożenia oraz zapobiegania rozprzestrzenianiu się organizmów szkodliwych. Wymogiem jest również ochrona organizmów pożytecznych oraz stwarzanie warunków sprzyjających ich występowaniu, w szczególności owadów zapylających i naturalnych wrogów organizmów szkodliwych.

Jednym z najpoważniejszych czynników plonotwórczych są zapylacze. Dlatego należy tak prowadzić technologie uprawy, aby umiejętnie pogodzić zabiegi ochrony roślin z pożyteczną działalnością tych organizmów.
Zastosowanie chemicznej ochrony roślin powinno być poprzedzone działaniami monitoringowymi w uprawie oraz podparte odpowiednimi instrumentami naukowymi i doradztwem.

Sygnalizowanie wybranych organizmów szkodliwych nadzoruje Instytut Ochrony Roślin - Państwowy Instytut Badawczy w Poznaniu, a informacje o pojawienie się tych organizmów zamieszczane będą w serwisie Platforma Sygnalizacji Agrofagów, dostępnego pod adresem: https://www.agrofagi.com.pl/.

Szczegółowe informacje dotyczące integrowanej ochrony roślin wraz z pomocnymi narzędziami, takimi jak metodyki integrowanej ochrony roślin, poradniki, systemy wspomagania decyzji zostały zamieszczone na stronie MRiRW https://www.gov.pl/web/rolnictwo/integrowana-ochrona-roslin.

Zabiegi z zastosowaniem środków ochrony roślin przeznaczonych dla użytkowników profesjonalnych mogą być wykonywane przez osoby, które ukończyły właściwe szkolenie w zakresie środków ochrony roślin i posiadają aktualne zaświadczenie o ukończenia tego szkolenia. Do zabiegu należy używać sprzętu przeznaczonego do stosowania środków ochrony roślin, który użyty zgodnie z przeznaczeniem nie stwarza zagrożenia dla zdrowia ludzi, zwierząt, środowiska oraz jest sprawny technicznie i skalibrowany.

Osoby nie posiadające wymaganych prawem kwalifikacji oraz posiadacze sprzętu przeznaczonego do stosowania środków ochrony roślin, którzy nie mają aktualnego dokumentu potwierdzającego ich sprawność techniczną, powinny zgłosić się do przedsiębiorców/podmiotów wpisanych do odpowiednich rejestrów prowadzonych przez wojewódzkiego inspektora.

Aktualne wykazy przedsiębiorców/podmiotów są umieszczone na stronie internetowej Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Roślin i Nasiennictwa w Olsztynie pod adresem: http://piorin.gov.pl/wiorin/warminsko-mazurskie/.
Na ww. stronie umieszczony jest również rejestr przedsiębiorców uprawnionych do wprowadzania do obrotu środków ochrony roślin a także adresy komórek organizacyjnych (Działów, Oddziałów) Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Roślin i Nasiennictwa w Olsztynie. Informacje o środkach ochrony roślin dopuszczonych przez Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi do obrotu i stosowania w Polsce są na stronie https://www.gov.pl/web/rolnictwo/ochrona-roslin.

Bardzo dużym zagrożeniem dla zapylaczy jest stosowanie przez niektórych użytkowników podrobionych środków ochrony roślin.

Stosowanie nielegalnych środków ochrony roślin wiąże się z ryzykiem: utraty plonów, dotacji unijnych, odbiorców, zdrowia i skażeniem środowiska!

Ponieważ walka z podróbkami wymaga współpracy sektora państwowego i prywatnego, w celach informacyjnych opracowane zostały materiały edukacyjne skierowane do użytkowników środków ochrony roślin, które są dostępne na stronie Polskiego Stowarzyszenia Ochrony Roślin https://psor.pl/.

Przekazując powyższe informacje, proszę o przestrzeganie ustalonych prawem zasad, a w szczególności eliminowanie zabiegów środkami ochrony roślin toksycznymi dla pszczół, na kwitnących roślinach (w tym również na uprawach z kwitnącymi chwastami w roślinach uprawnych) lub pokrytych spadzią. W przypadkach, gdy zachodzi konieczność wykonania zabiegu na kwitnących roślinach, należy stosować właściwy dobór środków ochrony roślin, a zabiegi wykonywać poza godzinami lotu (najlepiej wieczorem po zachodzie słońca) z zachowaniem wymaganego dla danego preparatu środka ostrożności dla pszczół.

Co robić w razie podejrzenia zatrucia pszczół?

W przypadku podejrzenia, że wskutek zastosowania środków ochrony roślin nastąpiło ostre zatrucie pszczół, zainteresowany pszczelarz może wystąpić do właściwego ze względu na usytuowanie pasieki urzędu gminy lub miasta o powołanie komisji, której działalność ma doprowadzić do uwierzytelnienia zaistniałego faktu.
Do zakresu działania gminy należą wszystkie sprawy publiczne o znaczeniu lokalnym, nie zastrzeżone ustawami na rzecz innych podmiotów. Jeżeli ustawy nie stanowią inaczej, rozstrzyganie w ww. sprawach, należy do gminy. Do obowiązków powiatu4 należy wykonywanie zadań o charakterze ponadgminnym m.in. z zakresu: ochrony środowiska i przyrody, rolnictwa, leśnictwa i rybactwa śródlądowego.

W przypadkach koniecznych, na zlecenie poszkodowanego pszczelarza, może być pobrana próbka martwych pszczół, celem przeprowadzenia analizy na pozostałości środków ochrony roślin. Na stronie internetowej Państwowego Instytutu Weterynaryjnego - Państwowy Instytut Badawczy w Puławach http://www.piwet.pulawy.pl/ w zakładce „komunikaty - informacje dla pszczelarzy” znajduje się INSTRUKCJA POBIERANIA I PRZESYŁANIA PRÓBEK DO LABORATORYJNYCH BADAŃ DIAGNOSTYCZNYCH PRZY PODEJRZENIU ZATRUCIA PSZCZÓŁ ŚRODKAMI OCHRONY ROŚLIN. Zadanie 42 „Monitorowanie stanu zdrowotnego i strat rodzin pszczelich w krajowych pasiekach” programu wieloletniego PIWet-PIB na lata 2019-2023.

W przypadku kiedy działająca w sprawie zatrucia Komisja lub podmiot poszkodowany, uzna za niezbędne pobranie i przekazanie do badania na pozostałości środków ochrony roślin próbek gleby lub roślin, czynności związane z próbkobraniem w tym zakresie zostaną wykonane przez przedstawiciela/inspektora WIORiN zgodnie z obowiązującymi przepisami.

Badania roślin i gleby na pozostałości środków ochrony roślin wykonywane są na zlecenie podmiotu (między innymi) w:

• Instytucie Ochrony Roślin - Państwowy Instytut Badawczy Terenowa Stacja Doświadczalna Laboratorium Badania Pozostałości Środków Ochrony Roślin w Białymstoku ul. Chełmońskiego 22, 15-195 Białystok, tel. 85 6753419, 85 6785470, [email protected],

• Instytucie Ochrony Roślin - Państwowy Instytut Badawczy Zakład Badania Pozostałości Środków Ochrony Roślin ul. Władysława Węgorka 20, 60-318 Poznań, tel. 61 864 91 82, fax 61 864 91 80, [email protected],

• Głównym Inspektoracie Ochrony Rośli i Nasiennictwa, Centralne Laboratorium w Toruniu, Laboratorium Badania Pozostałości Środków Ochrony Roślin, ul. Żwirki i Wigury 73, 87- 100 Toruń, tel. 56 639 11 18, 56 639 11 10, [email protected],

• Instytucie Ogrodnictwa w Skierniewicach Zakład Badania Bezpieczeństwa Żywności, ul. Pomologiczna 13B, 96-100 Śkiemiewice, tel. 46 834 52 86, [email protected].

Wojewódzki Inspektorat Ochrony Roślin i Nasiennictwa w Olsztynie, z racji sprawowanego nadzoru nad stosowaniem środków ochrony roślin w oparciu o obowiązujące przepisy, równocześnie i niezależnie od działania przedmiotowej Komisji, dokonuje urzędowej kontroli prawidłowości stosowania środków ochrony roślin u podmiotów podejrzewanych o dokonanie zatrucia, a w wypadku stwierdzenia nieprawidłowości stosuje przewidziane przepisami prawa sankcje karne.

Znaczenie roślin dla funkcjonowania naturalnych ekosystemów, które stanowią podstawę łańcucha pokarmowego, rolnictwa i bezpieczeństwa żywnościowego, a także szeregu gałęzi gospodarki, jest niezaprzeczalne.
Przekazując powyższe informacje wyrażam nadzieję, że przyczynią się one do zwiększenia bezpieczeństwa związanego ze stosowaniem środków ochrony roślin w produkcji roślinnej, w tym w szczególności do skuteczniejszej ochrony owadów zapylających.

Warmińsko-Mazurski Wojewódzki
Inspektor Ochrony Roślin i Nasiennictwa w Olsztynie
Bartłomiej Wasilewski